wtorek, 1 maja 2012

popularność Bruegla na tle innych artystów







Wykresy sporządzone za pomocą Google Ngram Viewer pokazują, że Bruegel, w porównaniu z innymi artystami żyjącymi w tej samej epoce, ciągle jest niestety niedoceniany i mniej znany.

środa, 25 kwietnia 2012

O czym tak naprawdę mówi "Upadek Ikara"



Zaczerpnięty z grackiej mitologi motyw lotu i upadku Ikara od zawsze był inspiracją dla artystów. Podjął go również Bruegel w jednym ze swoich najbardziej rozpoznawalnych dzieł Upadek Ikara z ok. 1555 roku, a następnie w rysunku Dedal i Ikar z 1561 roku. Te dwa dzieła są jedynymi przedstawieniami mitologicznymi w dorobku malarza.

Jak na większości obrazów Bruegla przedstawiona scena jest jedynie pretekstem do ukazania głębszych, alegorycznych treści, których odkrycie wymaga od widza analizy dzieła. Obraz nasycony jest skomplikowaną symboliką, która utrudnia jednoznaczną interpretację. Symbole te to przede wszystkim:

1. nieboszczyk ukryty wśród zarośli - ilustracja ludowego powiedzenia Żaden pług nie może się zatrzymać dlatego, że umarł człowiek. Artysta ukazuje tu brutalność świata i to, że nawet największa tragedia, śmierć nie mogą być przyczyną przerwania pracy, oderwania się od codziennych obowiązków. Odnosi się to oczywiście do ledwo widocznej, zmarginalizowanej sylwetki Ikara.



2. miecz i sakiewka na ugorze - Miecz i pieniądze powinny się znajdować w roztropnych rękach. Jest to jednoznaczna aluzja do poczucia odpowiedzialności i rozsądku, których zabrakło Ikarowi.


3. postać Ikara - symbol nieumiarkowanych roszczeń lub nierozumnego awanturnictwa, które prowadzą do upadku.


4. postać pracującego chłopa - ciężka praca fizyczna

Analizując symbolikę obrazu doskonale widać, że istnieje kilka poprawnych interpretacji Upadku Ikara.

Po pierwsze jest to alegoria pychy i zuchwalstwa nie tylko samego Ikara, ale ludzi w ogóle. Bruegel pokazuje, że człowieka, który próbuje przekroczyć swoje ludzkie ograniczenia i sprzeciwić się odwiecznym prawom natury zawsze spotyka kara. Ikar nie jest przedstawiony jako bohater, ale jako człowiek ukarany przez naturę/ Boga za swoja pychę.

Po drugie obraz ukazuję ludzką obojętność w kontekście tragedii innego człowieka. Żadna z dwóch pozostałych postaci na obrazie nie przerywa swojej pracy by pomóc młodzieńcowi, a można nawet stwierdzić, iż zdają się go nie zauważać.

Upadek Ikara to też gloryfikacja ciężkiej, fizycznej pracy, która jest ważniejsza, bardziej wartościowa niż złudne marzenia,  które mogą przyczynić się do tragedii.

środa, 7 marca 2012

Bruegel - miłośnik wiejskiego życia

Pieter Bruegel Starszy "Taniec chłopski"
 Bruegel był mocno zafascynowany życiem wsi i jej mieszkańców co znajduje odbicie w jego twórczości. Artysta często odbywał wycieczki za miasto w przebraniu, by nie wzbudzać nieufności wieśniaków podczas swoich obserwacji ich codziennych obowiązków. Jednak interesowała go nie tylko ciężka, fizyczna praca. z równie wielka fascynacją przyglądał się wiejskim zabawom, festynom i weselom, a nie jest wykluczone, że nawet w niech uczestniczył.

Pieter Bruegel Starszy "Wesele chłopskie"
Zdarzało się, iż wraz z przyjacielem podawał się za członka rodziny pana lub panny młodej i w ten sposób przesiadując na weselach mógł poznawać zwyczaje chłopów, oglądać ich przy jedzeniu, piciu, tańcach i miłostkach.


Bruegel Rubaszny

To przydomek, który artysta zawdzięcza trzem wyjątkowym pracom o moralizatorsko - satyrycznym charakterze. Mowa tu o obrazach "Niderlandzkie przysłowia" , "Walka karnawału z postem" oraz "Zabawy dziecięce". Są to duże kompozycje rozbite, na wzór dzieł Hieronima Boscha, na wiele mniejszych scen. Obrazy te wypełniają groteskowe i zabawne postaci i sceny, za pomocą których artysta piętnuje ludzkie wady i przywary.

Pieter Bruegel Starszy "Zabawy dziecięce"

Pieter Bruegel Starszy "Niderlandzkie przysłowia"

Pieter Bruegel Starszy "Walka karnawału z postem"

Oficyna Pod Czterema Wiatrami

Pod powrocie z podroży do Włoch Bruegel podjął trwającą ok. 8 lat współpracę z oficyną wydawniczą Pod Czterema Wiatrami, dla której tworzył niezwykle popularne w tamtym okresie ryciny. Były to prace w większości o alegorycznej tematyce. Po podroży przez Alpy zdumiewał go kontrast pomiędzy życiem wielkiego miasta a spokojem alpejskiej przyrody i to budziło w niem tendencje moralizatorskie.

Pieter Bruegel Starszy "Wielkie ryby pożerają małe"

Doskonałym przykładem jest znakomity rysunek z 1557 roku "Wielkie ryby pożerają małe". Praca ta to alegoria nawiązująca do konfliktu pomiędzy bogatymi, a drobnymi przedsiębiorcami w Antwerpii.


Podróż do Włoch

Wkrótce po mianowaniu na mistrza Bruegel podjął decyzje o podróży do Włoch, która miała ogromny wpływ na jego dalszy rozwój artystyczny.

Pieter Bruegel przebywał we Włoszech w latach 1553 - 54. Jego drogę do Italii oraz z powrotem można ustalić na podstawie rysunków z podróży, które ukazują odwiedzane przez niego miejsca. W 1553 roku dotarł do Rzymu, gdzie jako wykształcony człowiek trafił do środowiska humanistów. Pierwotnym celem jego podróży do Włoch był zapewne zapoznanie się ze starożytnymi ruinami i dziełami wielkich mistrzów włoskiego Odrodzenia. Jednak najbardziej zachwyciły go widoki Alp, które przemierzał, i które stanowiły zapowiedź jego późniejszego malarstwa pejzażowego.

Pieter Bruegel Starszy "Widok z Alp"

Podroż do Włoch nie zaowocowała u niego przyswojeniem italianizmu i włoskiej maniery, ale głębokim przeżyciem i źródłem wewnętrznej dojrzałości. W Italii pogłębił swój światopogląd i wzbogacił wyobraźnię. W swej późniejszej sztuce nie kopiował motywów i kompozycji sztuki włoskiej, ale mocno oddziaływały na niego południowe widoki i potęga alpejskiego krajobrazu. Podróż wpłynęła na wykształcenie się u niego humanistycznego poglądu na świat.


J. Białostocki, Bruegel - pejzażysta, Poznań 1956.
J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 2004.
M. Sellink, Bruegel. The Complete Paintings, Drawings and Prints, New York 2007.


niedziela, 4 marca 2012

Dzieciństwo malarza

Z racji tego, że w XVI wieku w Niderlandach nie prowadzono rejestrów urodzin ani spisów ludności, niemożliwym jest wręcz ustalenie z całą pewnością dokładnej daty urodzenia malarza. Jego nazwisko pierwszy raz pojawia się w księgach (w formie Peeter Brueghels) w 1515 roku, kiedy to wstępuje do Cechu św. Łukasza w Antwerpii i jest to jedna z niewielu pewnych dat w pełnym tajemnic życiu malarza. Wiedząc, iż artyści wstępowali do Cechu po uzyskaniu podstawowego wykształcenia, co zazwyczaj występowało w wieku od 20 do 25 lat, można próbować ustalić datę urodzenia Bruegla na lata 1526-1531.

Dawniej za miejsce urodzenia malarza uważano wioskę koło Bredy, której nazwę przyjął jako nazwisko. W świetle najnowszych badań przyjmuje się, iż malarz urodził się w Bree w prowincji Limburg. Nic nie wiadomo również o dzieciństwie i młodości artysty oraz o tym kim byli jego rodzice.

Bruegel bardzo wcześnie ujawnił swoje niezwykłe zdolności artystyczne. Już jako bardzo młody człowiek, zaraz po przybyciu do Antwerpii znalazł się w pracowni cenionego malarza i artysty Piotra Coecke van Aelsta. Bruegel pozostał u niego przez kilka lat, a w jego domu zapoznał sie z elita artystyczną i humanistami antwerpskimi.

Antwerpia w XVI wieku była bardzo szybko i dynamicznie rozwijającym się miastem, nowym europejskim centrum finansowym i ekonomicznym. Dzięki doskonale położonemu portowi miasto szybko się bogaciło na czym skorzystali nie tylko handlowcy, ale również rzemieślnicy i artyści. Bruegel mieszkając w Antwerpii pozostawał w bliskich kontaktach z wieloma znakomitymi artystami i myślicielami. Wtedy też zaczęła się jego współpraca z cenionym wydawca rycin Hieronimem Cockiem.  


M. Sellink, Bruegel. The Complete Paintings, Drawings and Prints, New York 2007.
E. Michel, V. Charles, The Brueghels, New York 2007.
J. Białostocki, Bruegel - pejzażysta, Poznań 1956.