Bruegel - miłośnik wiejskiego życia

Pieter Bruegel Starszy "Taniec chłopski"

 Bruegel był mocno zafascynowany życiem wsi i jej mieszkańców co znajduje odbicie w jego twórczości. Artysta często odbywał wycieczki za miasto w przebraniu, by nie wzbudzać nieufności wieśniaków podczas swoich obserwacji ich codziennych obowiązków. Jednak interesowała go nie tylko ciężka, fizyczna praca. z równie wielka fascynacją przyglądał się wiejskim zabawom, festynom i weselom, a nie jest wykluczone, że nawet w niech uczestniczył.

Pieter Bruegel Starszy "Wesele chłopskie"

Zdarzało się, iż wraz z przyjacielem podawał się za członka rodziny pana lub panny młodej i w ten sposób przesiadując na weselach mógł poznawać zwyczaje chłopów, oglądać ich przy jedzeniu, piciu, tańcach i miłostkach.

Bruegel Rubaszny

To przydomek, który artysta zawdzięcza trzem wyjątkowym pracom o moralizatorsko - satyrycznym charakterze. Mowa tu o obrazach "Niderlandzkie przysłowia" , "Walka karnawału z postem" oraz "Zabawy dziecięce". Są to duże kompozycje rozbite, na wzór dzieł Hieronima Boscha, na wiele mniejszych scen. Obrazy te wypełniają groteskowe i zabawne postaci i sceny, za pomocą których artysta piętnuje ludzkie wady i przywary.

Pieter Bruegel Starszy "Zabawy dziecięce"

Pieter Bruegel Starszy "Niderlandzkie przysłowia"

Pieter Bruegel Starszy "Walka karnawału z postem"

Oficyna Pod Czterema Wiatrami

Pod powrocie z podroży do Włoch Bruegel podjął trwającą ok. 8 lat współpracę z oficyną wydawniczą Pod Czterema Wiatrami, dla której tworzył niezwykle popularne w tamtym okresie ryciny. Były to prace w większości o alegorycznej tematyce. Po podroży przez Alpy zdumiewał go kontrast pomiędzy życiem wielkiego miasta a spokojem alpejskiej przyrody i to budziło w niem tendencje moralizatorskie.

Pieter Bruegel Starszy "Wielkie ryby pożerają małe"

Doskonałym przykładem jest znakomity rysunek z 1557 roku "Wielkie ryby pożerają małe". Praca ta to alegoria nawiązująca do konfliktu pomiędzy bogatymi, a drobnymi przedsiębiorcami w Antwerpii.

Podróż do Włoch

Wkrótce po mianowaniu na mistrza Bruegel podjął decyzje o podróży do Włoch, która miała ogromny wpływ na jego dalszy rozwój artystyczny.

Pieter Bruegel przebywał we Włoszech w latach 1553 - 54. Jego drogę do Italii oraz z powrotem można ustalić na podstawie rysunków z podróży, które ukazują odwiedzane przez niego miejsca. W 1553 roku dotarł do Rzymu, gdzie jako wykształcony człowiek trafił do środowiska humanistów. Pierwotnym celem jego podróży do Włoch był zapewne zapoznanie się ze starożytnymi ruinami i dziełami wielkich mistrzów włoskiego Odrodzenia. Jednak najbardziej zachwyciły go widoki Alp, które przemierzał, i które stanowiły zapowiedź jego późniejszego malarstwa pejzażowego.

Pieter Bruegel Starszy "Widok z Alp"

Podroż do Włoch nie zaowocowała u niego przyswojeniem italianizmu i włoskiej maniery, ale głębokim przeżyciem i źródłem wewnętrznej dojrzałości. W Italii pogłębił swój światopogląd i wzbogacił wyobraźnię. W swej późniejszej sztuce nie kopiował motywów i kompozycji sztuki włoskiej, ale mocno oddziaływały na niego południowe widoki i potęga alpejskiego krajobrazu. Podróż wpłynęła na wykształcenie się u niego humanistycznego poglądu na świat.


J. Białostocki, Bruegel - pejzażysta, Poznań 1956.
J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 2004.
M. Sellink, Bruegel. The Complete Paintings, Drawings and Prints, New York 2007.

Dzieciństwo malarza

Z racji tego, że w XVI wieku w Niderlandach nie prowadzono rejestrów urodzin ani spisów ludności, niemożliwym jest wręcz ustalenie z całą pewnością dokładnej daty urodzenia malarza. Jego nazwisko pierwszy raz pojawia się w księgach (w formie Peeter Brueghels) w 1515 roku, kiedy to wstępuje do Cechu św. Łukasza w Antwerpii i jest to jedna z niewielu pewnych dat w pełnym tajemnic życiu malarza. Wiedząc, iż artyści wstępowali do Cechu po uzyskaniu podstawowego wykształcenia, co zazwyczaj występowało w wieku od 20 do 25 lat, można próbować ustalić datę urodzenia Bruegla na lata 1526-1531.

Dawniej za miejsce urodzenia malarza uważano wioskę koło Bredy, której nazwę przyjął jako nazwisko. W świetle najnowszych badań przyjmuje się, iż malarz urodził się w Bree w prowincji Limburg. Nic nie wiadomo również o dzieciństwie i młodości artysty oraz o tym kim byli jego rodzice.

Bruegel bardzo wcześnie ujawnił swoje niezwykłe zdolności artystyczne. Już jako bardzo młody człowiek, zaraz po przybyciu do Antwerpii znalazł się w pracowni cenionego malarza i artysty Piotra Coecke van Aelsta. Bruegel pozostał u niego przez kilka lat, a w jego domu zapoznał sie z elita artystyczną i humanistami antwerpskimi.

Antwerpia w XVI wieku była bardzo szybko i dynamicznie rozwijającym się miastem, nowym europejskim centrum finansowym i ekonomicznym. Dzięki doskonale położonemu portowi miasto szybko się bogaciło na czym skorzystali nie tylko handlowcy, ale również rzemieślnicy i artyści. Bruegel mieszkając w Antwerpii pozostawał w bliskich kontaktach z wieloma znakomitymi artystami i myślicielami. Wtedy też zaczęła się jego współpraca z cenionym wydawca rycin Hieronimem Cockiem.  


M. Sellink, Bruegel. The Complete Paintings, Drawings and Prints, New York 2007.
E. Michel, V. Charles, The Brueghels, New York 2007.
J. Białostocki, Bruegel - pejzażysta, Poznań 1956.